Symposium 2019
Het AVA_Net symposium staat weer voor de deur!
- Beeld & Geluid, Hilversum
- 20 juni 2019
Symposium 2021
Video is beeld, maar audio is verbeelding. Hoe bewaar je geluid? Hoe stel je het beschikbaar en wat kun je er zoal mee doen? De mogelijkheden zijn zo divers, dat een dag eigenlijk niet genoeg is. Toch deden we een poging. Dit jaar stond het AVA_Net Symposium geheel in het teken van audio-archivering. Met een afwisselend programma dat zeker tot de verbeelding sprak.
Wanneer: donderdag 20 juni 2019 (09:30 – 17:00 uur)
Waar: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum
Krijg alvast een indruk van het programma en lees hieronder meer over de keynotes en de keuzesessies. Houd de website in de gaten voor nieuwe programma updates!
Registratie
Vanaf 09:30 uur
Welkomstwoord –
Debbie Esmans (VIAA, dagvoorzitter),
Harry Romijn (voorzitter AVA_Net)
10:00 – 10:15 uur | Theaterzaal 1
Keynote: Richard Ranft (The British Library) – Unlocking our Sound Heritage
10:15 – 11:15 uur | Theaterzaal 1
Richard Ranft vertelt over het Britse project Unlocking our Sound Heritage dat tot doel heeft om het nationale audio erfgoed veilig te stellen en beschikbaar te maken voor het publiek. Naast een grootschalige digitalisering van bedreigde audio opnames wordt een landelijk netwerk van audio preservation centres opgezet. Richard is Head of Sound and Vision bij de British Library en heeft een centrale rol in het project.
Deze keynote is in het Engels
Deze keynote is gefilmd, bekijk hem hier of download de dia’s hier.
Pauze
11:15 – 11:45 uur | Middenplein
Keuzesessies ronde 1
11:45 – 12:45 uur
In dit programmaonderdeel kun je van tevoren bepalen aan welke sessie je wilt deelnemen. Er zijn twee blokken van elk vier sessies waaruit je kunt kiezen. Tijdens de registratie aan het begin van de dag kun je per blok aangeven welke sessie je wilt bijwonen. Er is beperkt plaats, dus het kan zijn dat de sessie van jouw voorkeur bij binnenkomst al compleet is.
Nienke Feis (VPRO), Carolyn Birdsall (UvA), Eric Duivenvoorden (Staatsarchief van de kraakbeweging), Bas Agterberg (Beeld en Geluid)
Theaterzaal 2
Hoe komen radiocollecties tot stand? En hoe zijn ze gearchiveerd? Bijna honderd jaar na de eerste radio-uitzending in Nederland gaat mediahistoricus Bas Agterberg hierover in gesprek met deskundigen Nienke Feis, gepensioneerd radio-archivaris bij de VPRO, Eric Duivenvoorden, samensteller van het Staatsarchief van de kraakbeweging, en onderzoeker Carolyn Birdsall, leider van het project ‘Mapping Transnational Heritage Conflict, een onderzoek naar de archivering, de verspreiding en het hergebruik van radio in tijden van oorlog, bezetting en wederopbouw. Vooraf geven ze ieder vanuit hun eigen vakgebied een korte presentatie.
De presentatie van Carolyn is in het Engels
Tijdens de Masterclass spraakherkenning praat Roeland Ordelman, specialist taal- en spraaktechnologie, je bij over spraakherkenning als hulpmiddel bij het beschrijven van audiovisueel materiaal. Want wat is spraakherkenning eigenlijk? Gaat het louter om het genereren van beschrijvingen (metadata) op basis van het gesproken woord in het materiaal? Hij gaat in op hoe de technologie zich in de loop der tijd verder heeft ontwikkeld en bewezen. Wat zijn de voordelen van spraakherkenning? Door spraak als metadata vast te leggen wordt archiefmateriaal beter toegankelijk en ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor hergebruik. En hoe staat het eigenlijk met de kwaliteit van spraakherkenning? Hoe goed wordt de spraak herkend? Sprekers onderling verschillen al enorm in hoe ze spreken –denk aan leeftijd, geslacht, achtergrond, etc.– maar ook de omstandigheden waarin mensen spreken heeft veel invloed op hoe spraak er voor een computer ‘uit ziet’. Dit en meer komt aan bod tijdens deze interessante Masterclass.
BENGLAB 2
Laat je verrassen door creatieve toepassingen van bestaande audiocollecties!
Gregory Markus van Beeld en Geluid vertelt over RE:VIVE, een project dat archieven en muzikanten samenbrengt om met bestaande audiocollecties nieuwe producties te maken. En geluidskunstenaar Elise ‘t Hart neemt je samen met collectiebeheerder Douwe Zeldenrust van het Meertens Instituut mee in de wereld van huisgeluiden. Huisgeluiden? Jazeker, want ook rammelende kopjes en tikkende klokken verdienen het om gehoord te worden. Moderator: Tamara van Zwol.
De bijdrage van Gregory Markus is in het Engels
Download: presentatie Gregory Markus
Download: presentatie Douwe Zeldenrus & Elise ‘t Hart
Rob de Bie weet alles over het ontstaan van radio en over het opnemen en weergeven van geluid. In deze rondleiding vertelt Rob de geschiedenis van geluidsdragers en vroege radiotechniek. In de diepe krochten van Beeld en Geluid demonstreert hij allerhande geluidsapparatuur: van de Tefifonspeler en draadrecorder, tot de Edison grammafoon en wasrollenspelers.
Lunchpauze
12:45 – 13:45 uur | Middenplein
Keuzesessies ronde 2
13:45 – 14:45 uur
Theaterzaal 2
Vijftig jaar radio van Omrop Fryslân kun je nu eenvoudig online terugvinden en beluisteren. Het digitale archief kwam tot stand binnen het project FAME! (Frisian Audio Mining Enterprise), een samenwerking van Omrop Fryslân, Tresoar en de Fryske Akademy. Zo werd er een tweetalige spraakherkenningstool ontwikkeld die zowel Fries als Nederlands herkent. En gebeurde het inlezen van de etiketten op de uitzendbanden met behulp van een crowdsourcingactie. Informatiearchitect Hans Laagland van Tresoar vertelt meer over dit interessante project.
BENGLAB 1
De komst van de CD en CD-R werd aanvankelijk met enthousiasme begroet, ook in archieven. Nog steeds krijgen we op optische dragers aangeboden, maar inmiddels zien we de schaduwkanten van deze vergankelijke schijfjes. René Duursma (Groninger Archieven) duikt in de problematiek van cd-rot en zet uiteen waarom we direct in actie moeten komen om te redden wat er te redden valt.
Download: presentatie René Duursma
BENGLAB 2
Podcasts zijn razend populair en daarom mogen ze niet ontbreken op dit symposium. Conservator en podcastliefhebber Valentine Kuypers gaat in gesprek met journalist en podcastmaker Botte Jellema (Eeuw van de Amateur) over het fenomeen podcast. Media Coördinator Inge Tielemans van het VRT radio-archief vertelt hoe de VRT podcasts archiveert en de keuzes die hierin worden gemaakt.
Download: presentatie Inge Tielemans
Rob de Bie weet alles over het ontstaan van radio en over het opnemen en weergeven van geluid. In deze rondleiding vertelt Rob de geschiedenis van geluidsdragers en vroege radiotechniek. In de diepe krochten van Beeld en Geluid demonstreert hij allerhande geluidsapparatuur: van de Tefifonspeler en draadrecorder, tot de Edison grammafoon en wasrollenspelers.
Pauze
14:45 – 15:15 uur | Middenplein
Plenair Programma Middag
15:15 – 16:45 uur | Theaterzaal 1
Maartje Duin: Mijn Vader De Sterrenkijker
15:15 – 15:45 uur | Theaterzaal 1
De vader van Maartje Duin heeft Alzheimer. Nu zijn herinneringen verdwijnen, komen bij haar de vragen. Wat deed hij in de jaren voor haar geboorte, toen hij promoveerde als sterrenkundige? Samen bezoeken zij de Oude Sterrewacht in Leiden. Een live audio performance van Maartje Duin met animaties van All Things Moving en muziek van Roald van Oosten.
Keynote:
Jan Douwe Kroeske en Harm de Kleine – Double 2 BV
15:45 – 16:45 uur | Theaterzaal 1
Al meer dan 30 jaar neemt Jan Douwe Kroeske de befaamde 2 Meter Sessies op. De unieke, veelal akoestische live-opnames met (inter)nationale artiesten werden uitgezonden op tv en radio, tegenwoordig gebeurt dat online. Het omvangrijke archief wordt nu gedigitaliseerd om verlies te voorkomen. Jan Douwe Kroeske en Harm de Kleine vertellen welke keuzes worden gemaakt in dit project, dat grotendeels wordt gefinancierd via crowdfunding.
Deze keynote is gefilmd, bekijk hem hier of download de dia’s hier.
Borrel /
Beeswax (Red Light Radio)
16:45 – 18:00 uur | Middenplein
Beeswax (Red Light Radio) ging op ontdekkingstocht in de vinylcollectie van Beeld en Geluid. Tijdens de borrel draait ze de verborgen pareltjes die ze daar aantrof.
VIAA & Dagvoorzitter
Debbie Esmans (1977) is manager Beleid en Strategie bij VIAA sinds september 2014. Zij is verantwoordelijk voor VIAA’s beleidscontacten en geeft, in samenwerking met de rest van het management team, vorm aan de algemene strategie van VIAA. Ze is verantwoordelijk voor het stakeholdermanagement van VIAA en in die hoedanigheid hoofd van het team accountmanagement. Ze staat in voor de juridische afspraken met partners en zet ook de koers uit van de B2B-ontwikkelingen. Debbie heeft een uitgebreide ervaring in cultuur- en mediabeleid. Na meerdere jaren beleidswerk in de Vlaamse cultuuradministratie (2000-2009) met specialisaties in kunstenbeleid en e-cultuur, verbreedde ze haar werkterrein in 2009 van cultuur naar media en werd ze adviseur media bij de minister verantwoordelijk voor Media tot het najaar van 2014.
British Library & Keynotespreker
Richard Ranft is hoofd Sound & Vision bij de British Library en is verantwoordelijk voor 7 miljoen geluidsopnames, 280.000 bewegende beeld items en 750 meter krantenpagina’s, en voor het samenbrengen van deze media in digitale vorm om nieuwe services voor gebruikers van de collecties te creëren. Hij houdt momenteel toezicht op het Save Our Sounds-programma (2015-23), dat tot doel heeft de audiocollecties van de bibliotheek te behouden en ervoor te zorgen dat toekomstige digitale producties uit de Britse radio- en platenindustrie worden beschermd voor de toekomst. Hij is lid van een aantal besturen; de International Association of Sound & Audiovisual Archives (IASA), de Audio-visual Think Tank en een aantal audioprojecten in het Verenigd Koninkrijk. Tevens coördineerde hij het Europeana Sounds-project (2014-17).
Double 2 & Keynotesprekers
Voor de publieke en commerciële omroep maakte Jan Douwe Kroeske radio- en televisieprogramma’s als 2 Meter de lucht In, 12 Steden 13 ongelukken, Jules Unlimited en Jan Douwe op zoek. Sinds 2000 runt hij Double 2, het door hem opgerichte mediaproductiebedrijf. In 1993 bracht hij 2 Meter Sessies naar de televisie. De meer dan 5000 tapes zijn bewaard gebleven en eind 2016 is na een crowdfunding begonnen met het digitaliseren en archiveren. Samen met collega Harm de Kleine vertelt Kroeske over dit proces.
Beeld en Geluid
Bas Agterberg is conservator mediageschiedenis in Beeld en Geluid. Hij is expert in het gebruik van de collectie voor (historisch) onderzoek en als curator betrokken bij de museumprogrammering. Met regelmaat schrijft hij (online) verhalen over de mediageschiedenis. Hij is betrokken in radioprojecten als Transnational Radio Encounters, Radio Garden, het boek ‘We waren er bij’ (2018) van Jan Westerhof en de podcast reeks Hallo Hier Hilversum.
Red Light Radio resident Beeswax brengt haar liefde voor jazz-rap, Italiaanse filmmuziek en alles daartussenin.
Beeld en Geluid
Rob is sinds 2013 als vrijwilliger verbonden aan het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Als geluidstechnicus was hij ca. 4 jaar werkzaam bij de G.T.B studio in Den Haag, waarna hij ca. 30 jaar werkzaam was in de high-tech computerindustrie. Bij Beeld en Geluid werkt hij in de depots, beschrijft aan audio en radio gerelateerde objecten en verzorgt rondleidingen, met name over het ontstaan van de radio en radio-omroep en over de geschiedenis van het opnemen en weergeven van geluid.
Universiteit van Amsterdam
Carolyn Birdsall is universitair hoofddocent mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. Ze leidt momenteel het door NWO gefinancierde project ‘Mapping Transnational Heritage Conflict’, dat zich richt op West- en Centraal-Oost-Europa (1930-1960), en bekijkt hoe radio werd gearchiveerd, verspreid en hergebruikt onder omstandigheden van oorlog, bezetting en wederopbouw.
Filosoof / Socioloog
Eric Duivenvoorden (1962) is filosoof en socioloog. Hij stelde het archief van de kraakbeweging samen dat in 2000 werd ondergebracht bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. In 1996 maakt hij samen met Joost Seelen de documentaire De stad was van ons. Over de kraakbeweging schreef hij Een voet tussen de deur – Geschiedenis van de Nederlandse kraakbeweging 1964-1999 (2000) en Het Kroningsoproer – 30 april 1980, reconstructie van een historisch keerpunt (2005).
Groninger Archieven
René Duursma is meer dan 12 jaar collectiebeheerder AV, met als specialisaties Nieuwe Media en databeheer bij de Groninger Archieven. In die hoedanigheid is hij inhoudelijk en uitvoerend betrokken geweest bij digitaliseringsprojecten en presentatie projecten (museaal, websites, apps), en is hij altijd bezig met het verbeteren van de workflow in het archief, zowel digitaal als analoog. Naast het werk als collectiebeheerder is hij ook filmmaker, muzikant en video-editor en daardoor weet hij ook wat er speelt bij de makers van nu: hoe ze digitaal werken en wat hun keuzes zijn voor opslag en archivering.
VPRO
Nienke Feis werkte van 1979 tot aan haar pensioen in 2018 bij de VPRO, eerst als producer van diverse radioprogramma’s en de laatste dertien jaar als archivaris. Voor die tijd deed de VPRO het zonder archivaris. Veel werd bewaard, veel ook niet, en wat werd bewaard ging naar ieders goeddunken. Als producer van radioprogramma’s als Het Spoor Terug en OVT en De Radiovereniging, leerde Feis de archieven van de omroep én van de VPRO goed kennen. Daarom vroeg de VPRO haar in 2005 om radio-archivaris te worden.
Het Instituut voor Huisgeluid
Elise ’t Hart (1991) is geluidskunstenares. Ze studeerde in 2013 af aan de HKU en heeft een grote fascinatie voor huisgeluiden. Met haar Instituut voor Huisgeluid maakt ze opnamen van deze geluiden. Ze documenteert, contextualiseert en archiveert de geluiden, brengt ze systematisch in kaart en geeft de data vorm in o.a. installaties, dossiers, presentaties en podcasts. Zo krijgen huisgeluiden de aandacht die ze verdienen en wordt de luisteraar zich er meer bewust van met een volledigere ervaring van de omgeving als resultaat.
Het Instituut voor Huisgeluid werkt op uitnodiging tijdelijk op diverse locaties. Zoals bij het Meertens Instituut waar ‘t Hart als eerste Artist in Residence in het audioarchief zocht naar verdwenen huisgeluiden.
Journalist / Podcastmaker
Botte Jellema (1977) is radiomaker, presentator, audiovormgever en podcastmaker. Hij is te horen in diverse radioprogramma’s en heeft sinds 2015 een eigen podcastserie, De Eeuw van de Amateur. Deze maakt hij samen met vriend en fotostripmaker Ype Driessen en met schrijfster en cabaretier Paulien Cornelisse. In 2018 werd de Eeuw van de Amateur uitgeroepen tot beste Nederlandse podcast in de categorie Journalistiek en Media van de Dutch Podcast Awards. Begin 2019 bereikte de podcast de mijlpaal van meer dan 100.000 downloads in een maand.
Foto: Anna van Kooij
Beeld en Geluid
Valentine is conservator voor de collecties amateuropnamen, reclame en bedrijfsproducties. Ze werkt al geruime tijd bij Beeld en Geluid en heeft de laatste jaren met name gewerkt aan de collectievorming en archivering van nieuwe(re) media, zoals webvideo en games.
Tresoar
Hans Laagland is opdrachtregisseur en informatiearchitect bij Tresoar. Hij houdt zich onder meer bezig met de duurzame toegankelijkheid van digitale en fysieke objecten van cultureel erfgoed en van overheids- en waddeninformatie. Zo werkt hij aan nieuwe manieren om o.a. met behulp van Linked Data cultureel erfgoed en e-overheid beter en breder toegankelijk te maken.
Beeld en Geluid
Gregory Markus is projectleider van RE: VIVE, een initiatief van Beeld en Geluid met als doel om de werelden van cultureel erfgoed en elektronische muziek samen te brengen. Daarnaast is hij communitymanager bij Europeana Tech en resident-interviewer voor Red Light Radio in Amsterdam. Eerder was Markus vanuit Beeld en Geluid betrokken bij diverse Europese projecten, gericht op het creatief hergebruik van erfgoedmateriaal.
Beeld en Geluid
Vanaf 2015 richt Roeland Ordelman zich volledig op Beeld en Geluid en de Universiteit Twente, waar hij aan verbonden is als hoofdonderzoeker taal- en spraaktechnologie. Bij Beeld en Geluid coördineert hij het R&D ontwikkelteam (O-team), LABS, en de ontwikkeling van de CLARIAH Media Suite, een onderdeel van de Nederlandse infrastructuur voor onderzoekers in de Geesteswetenschappen. Op de UT werkt hij aan onderwerpen op het snijvlak van gesproken interactie en zoeken (“spoken conversational search”), onder andere via robots.
Groninger Archieven
Harry Romijn is adjunct-directeur van de RHC Groninger Archieven en conservator van het Gronings Audiovisueel Archief (GAVA). Na het afronden van zijn studie moderne geschiedenis in 1992 werd hij conservator van het GAVA, één van de eerste regionale audiovisuele archieven in Nederland. Hij is mede-oprichter en voorzitter van de Nederlandse Raad van Regionale Audiovisuele Archieven (NORAA) en voorzitter van de AVA_Net Domeinraad.
VRT
Inge Tielemans zette bijna 20 jaar geleden haar eerste stappen in het Radioarchief van VRT. De eerste jaren werkte ze als archivaris, later nam ze de coördinatie voor haar rekening. Investeringen in samenwerking met productie en technologie hebben ervoor gezorgd dat het archief nu alle VRT-radiozenders de klok rond bewaart en annoteert. Ondertussen is een radioarchief meer dan audio alleen, en dus steekt Inge nu samen met collega’s veel energie in het aanbod dat de radiozenders online produceren, waaronder podcasts. Daarnaast is ze ook betrokken bij enkele voorzichtige stappen in het gebruik van Artificial Intelligence in het archiveringsproces.
Meertens Instituut
Douwe Zeldenrust is collectiemanager, digitaal curator en lid van het managementteam van het Meertens Instituut. Dit instituut voor onderzoek en documentatie van Nederlandse taal en cultuur verzamelt al meer dan tachtig jaar aan informatie. De collectie bevat onder meer zesduizend uur aan audio-opnamen en biedt een unieke bron voor onderzoekers en geïnteresseerden.
Meer informatie over Douwe Zeldenrust vind je op www.douwezeldenrust.nl
Erfgoedhuis Zuid-Holland
Tamara van Zwol is van origine archivaris en werkt als consulent bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Ze is betrokken bij zeer diverse projecten. Speerpunten daarbij zijn: advisering op het gebied van digitalisering van collecties, het organiseren van cursussen voor erfgoedvrijwilligers en -medewerkers en het uitvoeren van collectie audits. Ze maakt deel uit van het netwerk van AVA_Net Experts en is vertegenwoordiger van Zuid-Hollandse erfgoedinstellingen bij NORAA.
Debbie Esmans
Vanaf 09:15 uur druppelen de eerste gasten het gebouw van Beeld en Geluid binnen. In een goed gevulde theaterzaal heet dagvoorzitter Debbie Esmans, manager Beleid en Strategie bij het Vlaams Instituut voor Audiovisuele Archivering (VIAA), rond 10:00 uur de aanwezigen welkom.
AVA_Net voorzitter Harry Romijn leidt het symposium in dat geheel in het teken staat van het medium waarmee al het audiovisuele erfgoed ooit begon: audio. Hij verwijst naar de ondergeschikte rol van audio binnen het audiovisuele spectrum. Hierin overheerst over het algemeen de beeldcultuur, waardoor audio en radio meer op de achtergrond raken. Tegelijkertijd zie je de beweging dat podcasts steeds populairder worden.
Ook kondigt Harry de vernieuwde online Kennisbank van AVA_Net aan. Hierin vind je uiteenlopende kennisbronnen over audiovisuele archivering, zoals artikelen, handreikingen, richtlijnen, modellen, white papers en technische rapporten.
Keynote Unlocking our Sound Heritage
Richard Ranft
In zijn keynote Unlocking our Sound Heritage vertelt Richard Ranft, Head of Sound & Vision bij The British Library, over het Save Our Sounds-programma (2015-2023): een project van de British Library om het Britse nationale audio erfgoed veilig te stellen én online beschikbaar te maken voor het publiek. Richard onderstreept de urgentie van het digitaliseren van oude bronnen nu het nog kan. De dragers vergaan, de afspeelapparatuur wordt steeds schaarser, onderdelen zijn steeds minder voorhanden en de technische kennis over deze apparatuur neemt af. Hoe langer we wachten, hoe kostbaarder de digitalisering wordt. En misschien zijn we dan zelfs wel te laat.
Naast een grootschalige digitalisering van bedreigde audio opnames, wordt er binnen het project een landelijk netwerk van tien ‘audio preservation centres’ opgezet, die elk binnen de eigen regio oude, bijzondere materialen inzamelen, digitaliseren en bewaren en ook bewustwording creëren van het belang daarvan. Daarnaast richt het project zich op het ‘digital born’ audio erfgoed, waarmee digitale producties uit de Britse radio- en platenindustrie worden bewaard voor de toekomst.
Rondleiding door het audiodepot onder leiding van Rob de Bie
Na de koffiepauze gaan de eerste keuze-sessies van start: 100 jaar radio-archivering, een masterclass spraakherkenning, creatief hergebruik van audio- en muziekcollecties en een rondleiding door het depot. In de middag staan er weer vier op het programma: Project FAME: spraakherkenning Omrop Fryslân, De kwetsbaarheid van optische dragers, Podcast-archivering en wederom een rondleiding door het depot.
100 jaar radio-archivering
Hoe komen radiocollecties tot stand? En hoe zijn ze gearchiveerd? Bijna honderd jaar na de eerste radio-uitzending laten drie deskundigen in korte presentaties hun licht schijnen op verschillende collecties, gevolgd door een tafelgesprek met mediahistoricus Bas Agterberg.
Nienke Feis vertelt over haar werk als archivaris bij VPRO Radio, waar ze met name radio uit de jaren ‘50 tot 2000 archiveerde. Ze werkte aan het beschrijven en daarmee vindbaar maken van radio-uitzendingen, onder meer op basis van VPRO-omroepgidsen en draai- en logboekgegevens.
Crowdsourcing heeft haar geholpen in haar werk, en ze doet een oproep om daar meer mee te doen bij het archiveren. Als succesvol voorbeeld daarvan noemt ze het absurdistische radioprogramma Ronflonflon, gemaakt in de periode 1984-1990 door onder anderen Wim T. Schippers. Niet alle uitzendingen waren bewaard, maar met behulp van trouwe luisteraars en fans zijn alle afleveringen compleet gemaakt en online beschikbaar gesteld.
Nienke vertelt ook over de mooie ‘bijvangsten’ die ze deed binnen haar werk, zoals radio-opnames uit 1977 van de seksrubriek Germaine sans gêne van Germaine Groenier, toevallig opgenomen en herontdekt tijdens het archiveren. De radioserie Het Gebouw stond nog op haar things-to-do-lijst maar omdat ze inmiddels van haar pensioen mag genieten, kon zij dat werk helaas niet afmaken.
Eric Duivenvoorden
Daarna is het woord aan Eric Duivenvoorden, filosoof, socioloog en samensteller van het Staatsarchief van de kraakbeweging. Hij begint zijn presentatie met een korte video van beelden die door de kraakbeweging in Amsterdam werden gemaakt. De Vrije Keijser, de piratenzender van de kraakbeweging, zond van eind jaren ‘70 tot in de jaren ‘90 illegaal uit in omgeving Amsterdam, vooral op de radio, maar ook op televisie. Tegen het einde van de jaren ‘90 ging de zender ook via internet uitzenden. Vanaf 2005 kon De Vrije Keijser niet meer via de ether uitzenden door de verdeling van de zendtijd. Eric is de uitzendingen gaan verzamelen en digitaliseren en tegelijkertijd ging hij het materiaal beschrijven.
In 2000 werd het Staatsarchief van de kraakbeweging ondergebracht bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Deze unieke collectie geeft een bijzonder kijkje in de keuken van de kraakbeweging en het activisme in Amsterdam gedurende ruim drie decennia. Inmiddels staan alle bewaarde uitzendingen van De Vrije Keijser online.
Als laatste spreker in deze sessie vertelt Dr. Carolyn Birdsall (UvA) over Mapping Transnational Heritage Conflict: Radio Collections in Europe, 1930-1960, haar onderzoek naar de archivering, de verspreiding en het hergebruik van radio in tijden van oorlog, bezetting en wederopbouw. De inzichten uit dit project dragen bij aan een beter begrip van de geschiedenis van transnationale conflicten. Haar onderzoek biedt een historisch perspectief op Europese radiocollecties tijdens en na de oorlog in een vergelijkend Europees kader.
Creatief hergebruik van audio- en muziekcollecties
Op welke manieren kun je gedigitaliseerd erfgoed een nieuw leven geven? Gregory Markus laat met initiatief RE:VIVE zien hoe archiefmateriaal en elektronische muziek gecombineerd kunnen worden. Met de opzet van een creatieve gemeenschap worden muzikanten uitgedaagd om historisch bronmateriaal te hergebruiken. Het resulteert in meerdere uitgaven en albums op vinyl, waarbij ook de titels en het artwork verwijzen naar het verleden en een creatieve geschiedenisles vormen. Muziek wordt gecombineerd met geanimeerde gifs, morse code wordt omgezet in muziek, dj’s duiken in het Beeld en Geluid-muziekarchief en zelfs Aphex Twin draait een RE:VIVE-productie in een van zijn dj-sets.
Douwe Zeldenrust
Ook bij het Meertens Instituut kan het audioarchief tot creatieve samenwerkingen leiden, zo blijkt uit het verhaal van collectiebeheerder Douwe Zeldenrust van het Meertens Instituut en geluidskunstenares Elise ‘t Hart. De collectie is geheel gedigitaliseerd en de opnames bieden een tijdsbeeld van de Nederlandse taal en cultuur. Op dit moment verzamelt het instituut onder meer dialecten van geëmigreerde Nederlanders van over de hele wereld. Bij het verzamelen kan men met behulp van een app inspreken en materiaal insturen. Niet alleen de spraak zelf kan veel vertellen, voor Elise geven juist ook bij- en omgevingsgeluiden een verborgen schat aan informatie, zoals krakende vloeren en klingelend servies. Ze beluistert ruwe historische opnames van het Meertens Instituut, op zoek naar geluiden die niet meer in ons dagelijks leven voorkomen. Daarnaast documenteert en verzamelt ze huisgeluiden voor haar Instituut voor Huisgeluid om anderen bewust te maken van de vaak unieke geluiden die bij een huis horen.
Project FAME! – Spraakherkenning Omrop Fryslân
Het zorgvuldig bewaren en tijdig digitaliseren van materiaal is van groot belang, maar dit betekent niet dat je automatisch ook een gebruiksvriendelijk digitaal archief hebt. De volgende stap is het makkelijk doorzoekbaar maken van het waardevolle materiaal.
Hans Laagland van Tresoar vertelt over het project FAME! (Frisian Audio Mining Enterprise), een samenwerking van Omrop Fryslân, Tresoar en de Fryske Akademy. Ruim vijftig jaar radio is gemakkelijk te doorzoeken dankzij tweetalige spraakherkenning, waarvoor de tool is ontwikkeld i.s.m. de Radboud Universiteit. Metadata, tweetalige spraakherkenning en menselijke kennis vormen samen een prettig doorzoekbaar archief voor zowel het algemene publiek als journalisten en onderzoekers.
Podcast-archivering
In deze sessie komen twee sprekers aan het woord die bezig zijn met podcasts, een niet helemaal nieuw medium, maar de laatste jaren wel sterk groeiend qua populariteit.
Botte Jellema is journalist, presentator, podcast- en radiomaker. Hij vertelt over zijn podcast-serie De Eeuw van de Amateur die hij samen met vaste sidekick Ype Driessen maakt. Het podcast-netwerk Dag en Nacht Media zorgt voor advertenties bij zijn podcast om inkomsten te genereren.
Vergeleken met radio heeft een podcast als grote voordeel dat je helemaal zelf de onderwerpen en de lengte van de items kunt bepalen en dat er meer ruimte is voor persoonlijke inbreng. Binnen zijn werk bij de NPO zag hij de zendtijd alsmaar slinken en mede uit onvrede hierover is Botte voor zichzelf de podcastserie begonnen.
De podcasts van De Eeuw van de Amateur worden nog niet gearchiveerd. Botte bewaart ze op een externe harde schijf. Sinds kort maakt hij voor de beschrijvingen van zijn podcast gebruik van crowdsourcing: in een wiki-omgeving kunnen luisteraars zelf beschrijvingen van de uitzendingen maken. Voor het archiveren van podcasts ligt nog een schone taak, gelukkig heeft Beeld en Geluid hier ook al stappen in gezet.
Vervolgens is het woord aan coördinator Inge Tielemans van de Belgische omroep VRT. Zij vertelt over haar werkzaamheden rondom het archiveren en beheren van podcasts bij de VRT. Ze houdt zich onder meer bezig met het archiveren van programma’s van het Belgische Radio 1, Klara (klassieke historische zender), Canvas en podcasts. Door beperkte technische mogelijkheden binnen het huidige MAM-systeem (media asset management) voor online materiaal, zoals podcasts, is er nog wel wat ‘handwerk’ nodig om het materiaal goed binnen te halen en te archiveren. Een betere workflow wordt verder uitgewerkt en voor de metadatering van de podcasts komt een pilot om spraakherkenning toe te passen. Momenteel archiveert de VRT enkele honderden podcast-titels. Het archiveren van podcasts staat nog enigszins in de kinderschoenen, maar het is van belang deze stappen nu al te zetten, want anders loop je mooie producties mis.
Inge sluit de sessie af met een paar podcast-tips, in willekeurige volgorde:
Iemand (een persoonlijk verhaal van iemand)
Mastertrack (Belgische popklassiekers worden ‘geroast’),
Wanderland (gesprekken met Belgische muzikanten)
Podvis (duik dieper in het nieuws en de wekelijkse actualiteit)
Mijn vader de sterrenkijker
Dat audio niet alleen in de schaduw van beeld hoeft te staan, wordt duidelijk bij Mijn vader de sterrenkijker, een indrukwekkende en persoonlijke live audio performance van Maartje Duin met animaties van All Things Moving en muziek van Roald van Oosten.
Scène uit Mijn vader de sterrenkijker (maker: Maartje Duin)
De vader van Maartje Duin heeft Alzheimer. Nu haar vader’s herinneringen verdwijnen, komen bij haar de vragen op. Wat deed hij in de jaren voor haar geboorte, waar was hij nou eigenlijk mee bezig toen hij promoveerde als sterrenkundige? Over die periode van haar vaders leven weet Maartje bijna niets. Samen bezoeken ze de Oude Sterrewacht in Leiden en gaan op zoek naar antwoorden over zijn werkzame leven als astronoom. Dit is gegoten in een audiocollage van stemmen, geluiden en muziek ondersteund door animaties en een live performance.
Het stuk werd gemaakt in het kader van Grenzeloos Geluid, een stichting die onder meer podcasts uitgeeft en live luisteravonden en hoorspelen in het theater organiseert met als thema ‘het geheugen’.
Keynote 2 Meter Sessies
Al meer dan 30 jaar neemt presentator Jan Douwe Kroeske de befaamde 2 Meter Sessies op. De unieke, veelal akoestische live-opnames met (inter)nationale artiesten werden uitgegeven op verzamel-cd’s en uitgezonden radio en televisie. Tegenwoordig gebeurt het uitzenden online en met name het YouTube-kanaal is nu een belangrijk middel, want daar zit het publiek.
Zo’n 2,5 jaar geleden zijn Jan Douwe en Harm de Kleine van Double 2 BV begonnen met de digitalisering van het omvangrijke muziek archief. Zij vertellen welke keuzes worden gemaakt in dit project, dat grotendeels wordt gefinancierd via crowdfunding.
Jan Douwe Kroeske en Harm de Kleine
Het archief van 2 Meter Sessies wordt gedigitaliseerd dankzij een crowdfundingsactie, waarbij je een sessie symbolisch kunt adopteren. De actie creëert draagvlak en benadrukt ook de waarde van het archief. Bijkomend doel van het digitaliseren is zo veel mogelijk sessies online beschikbaar te stellen en te bewaren voor de de huidige én komende generaties fans.
Het loopt inmiddels tegen vijven. Dagvoorzitter Debbie Esmans en Harry Romijn sluiten het programma af. Debbie concludeert dat audio waardevol en rijk genoeg is voor een eigen plek en volledig op zichzelf kan staan. Een van de belangrijke troeven van audio is de kracht van verbeelding, de rijkdom en de diversiteit ervan.
Harry spreekt over een inspirerende dag en spoort de bezoekers aan om vooral met audiocollecties aan de slag te gaan. “Waarschijnlijk wist en wilde u het al, maar veelal zit het audiomateriaal al in onze collectie, dus doe er wat mee!”
Beeswax
Tijdens de gezellig borrel voorziet Beeswax ons van een fijne soundtrack uit het vinylarchief van Beeld en Geluid. Zo zorgt ze voor een toepasselijk einde van deze vierde, zeer gevarieerde en goed bezochte editie van het AVA_Net symposium.
