In een collectie van spullen van oud NOT (Nederlandse Onderwijs Televisie)-medewerkers ontvingen wij een aantal diskettes met wellicht interessante (meta)data. Maar hoe kom je anno 2025 bij die data? Collega’s kwamen bij mij met de vraag “Kan jij hier misschien nog iets mee?” Aangezien ik hobbymatig regelmatig bezig ben met hardware en software uit de jaren 80, was mijn antwoord: “Jazeker!”
De hardware
In de collectie zitten 85 5.25″ en 2 3.5″ diskettes, beschreven in een onbekend formaat met onbekende software. Dus waren er diskdrives nodig voor beide formaten, 5.25″ en 3.5″. Die had ik nog wel liggen, maar hoe sluit je die aan op een moderne laptop? Want je kan wel een oude PC gebruiken, als je die aan de praat kan krijgen, maar dan kun je nog steeds weinig met de data in het kader van archiveren.
Nu had ik al eens van het open source project GreaseWeazle gehoord, wat precies voor dit probleem ontwikkeld is. Dit is een printplaatje met een microcontroller waarmee je vintage diskdrives via USB kan aansluiten op een moderne laptop. In combinatie met twee diskdrives en een oude externe SCSI (wie kent dat nog?) behuizing werd het plan realiteit:
De software
GreaseWeazle komt met een client app die beschikbaar is voor Windows, Mac en Linux. Met de app kun je de ruwe magnetische flux data van een diskette naar een image file schrijven, of, als je het format weet, direct naar een logisch disk image. Zo’n flux image is te visualiseren met de HxC Floppy Emulator software:
Bij deze is bijvoorbeeld te zien dat het geformatteerd is als 9 sectors per track, 40 tracks, twee zijden, en dat een van de twee zijden nogal wat leesfouten bevat (rood). Dit komt overeen met een IBM 360k geformatteerde diskette, welke vervolgens omgezet kan worden naar een logisch diskimage:
gw read –format ibm.360 –tracks “step=2” –drive b not_disk_xyz-1.img
Uiteindelijk leverde dit proces 87 van deze image bestanden op.
Overigens bevat zo’n flux image ook een eventuele kopieerbeveiliging en kan je een image ook weer naar een diskette schrijven. 40 jaar geleden zou dit een magische tool zijn geweest voor softwarepiraten:
Met een andere tool kun je zo’n image file openen om daadwerkelijk de bestandjes eruit te halen:
Archeologie
Destijds waren er nogal wat verschillende apps, zoals tekstverwerkers, die de bestanden in hun eigen formaat opsloegen. Voor moderne software (MS Word, Google Docs, etc) zijn deze bestanden echter onleesbaar.
Na enig onderzoek, waarbij DROID (Digital Record Object Identification) helaas geen soelaas bood, bleek uiteindelijk dat het merendeel van de documenten met IBM Writing Assistant uit 1984 geschreven waren, en enkele met Word Perfect 5.1 (wie kent deze nog?).
Emulatie
Dit soort apps kun je helaas niet meer gebruiken op moderne laptops. Maar gelukkig is er ’emulatie’, een softwarematige methode om een omgeving te simuleren waarin een legacy app kan functioneren. Zo gezegd zo gedaan: met behulp van Dosbox-X konden we eindelijk de bestanden op zijn minst inzien!
Preservering
Op deze manier inzien is natuurlijk aardig, maar ook bewerkelijk en met het oog op preservering niet de meest handige methode. Een moderner en gestandaardiseerd formaat is in dat opzicht handiger. Gelukkig kan Dosbox-X een ouderwetse printer simuleren, waardoor je via een afdrukopdracht in de tekstverwerker het bestand kunt opslaan als een PDF. Deze kun je wel weergeven op onze huidige laptops én in de catalogus van Beeld & Geluid (DAAN). Bij een dergelijke conversie is het wel verstandig om ook het originele bestand te archiveren, voor het geval dat het later nog nodig is.
En nu…
hebben we een heleboel bestandjes om te bekijken en te beoordelen, wat best wel een werkje is gezien de bovenstaande (handmatige) handelingen die ervoor nodig zijn. Maar wellicht vinden we op deze manier verborgen pareltjes!
Ook interessant:
Deze post van Johan van der Knijff (onderzoeker digitale duurzaamheid bij de Koninklijke Bibliotheek) over de emulatie van Microsoft Multiplan-spreadsheets in DOSBox-X.
